Het is niet mogelijk en toch lukt het
...Ongeveer 6 procent van de Nederlandse huishoudens is arm. Wat betekent dat voor het dagelijkse leven? Is het mogelijk om van minder dan vijftig eure per week voor vier personen dagelijkse boodschappen te doen? En dan ook nog gezond te eten?
> AMERSFOORT
Het is crisis en de werkloosheid groeit. Maar van weinig geld moeten rondkomen, blijkt voor sommige mensen, anders dan gedacht, geen grote ramp. 'We voelen ons erg gezegend, gelukkig en rijk', aldus Jacolien en Lars Nugter, die sinds anderhalf jaar in de schuldsanering zitten.
Het echtpaar reageerde op de oproep n het Nederlands Dagblad om te vertellen of het mogelijk is om van circa vijftig euro in de week - een typisch bijstandsbudget, zoals dat heet - boodschappen te doen. De aanleiding was een bericht van het Voedingscentrum dat gezond eten van een laag budget kan door minder uit te geven aan vlees en kaas en meer aan groente en fruit: 'Gezond eten volgens de Schijf van Vijf is geen kwestie van geld, maar van de juiste keuze.'
Freelancejournaliste Asha ten Broeke maakte op ashatenbroeke.nl gehakt van deze stelling. Ze ging naar enkele (super)markten en probeerde voor vier personen gezond eten te kopen voor minder dan vijftig euro. 'Dagelijks volkorenbrood, vier scheppen groente, twee stuks fruit, mager vlees, zilvervliesrijst, een keer per week vette vis, dat soort werk', aldus Ten Broeke. Zelfs als ze alle luxe weghaalde - geen saus over pasta of rijst, geen koffie of thee, geen broodbeleg naast wat halvarine en een dagelijkse plak kaas - lukte het niet. 'Mijn voorbeeldbijstandsgezin kwam elke week acht euro tekort. Hadden ze echter de hele week diepvriesfriet en -frikadellen gegeten, dan hadden ze tien euro overgehouden.'
Dit verhaal leverde Ten Broeke een uitbrander van Volkskrant-columniste Sylvia Witteman: 'Het kan wél, voor vijftig euro boodschappen doen voor een gezin, inclusief ontbijt en lunch, met die twee ons groente, die halvarine en twee vruchten per dag. Ik kan het, dus een ander ook.'
Weinig huishoudgeld is niet leuk, erkent Witteman. 'Maar als ik naar de markt ga, koop ik voor een tientje zo veel fruit en groente dat ik het amper kan dragen. 'In de supermarkt is het niet veel duurder. 'Op prijsvergelijkende sites als yenom.nl en supermarktaanbiedingen.com vind je makkelijk de goedkoopste variant van alles wat je nodig hebt.'
Kan niet
Wie heeft er gelijk? Witteman of Ten Broeke (die later erkende dat het soms wel iets goedkoper kan dan de 58 euro die ze had berekend)?
Wij, een gezin met vier kinderen, leven al jaren van een uitkering, aldus een moeder die reageerde op de oproep in het Nederlands Dagblad (en liever niet herkenbaar in de krant wil). 'Als we de vaste lasten van onze uitkering aftrekken, houden we ongeveer driehonderd euro over om de rest van de maand van te eten, cadeaus van te kopen, een fiets van te repareren, zakgeld van uit te betalen en benzine te kopen. Dat kan natuurlijk niet.'
Dagelijks geeft ze voor zes personen tien tot vijftien euro uit aan boodschappen. 'We eten het goedkoopste brood.' Vleeswaren zijn een brug te ver. 'We kopen smeerworst.' Bijna elke avond prijkt er stamppot op tafel. 'Ik koop rundergehakt als het in de aanbieding is. En dan veel tegelijk. Ik doe het vervolgens in porties in de vriezer. 'Meer dan 2,50 euro per dag is ze niet kwijt aan vlees. 'Meestal minder.'
Weinig budget leidt bijna vanzelf tot creatief koken, aldus deze moeder van vier kinderen. 'Ik maak vaak aardappelschotels van de groente die in de aanbieding is. Rijst combineer ik vaak met kool, die ik roerbak met gehakt dat in de aanbieding is.'
Voedselbank
Spullen nieuw aanschaffen, is er nagenoeg nooit bij. 'We kopen veel, bijna alles, tweedehands. Kleding, maar ook fietsen en andere zaken.'
Debbie is een alleenstaande, werkloze moeder met twee jonge kinderen die moet rondkomen van 45 euro huishoudgeld per week. 'Dat valt met twee kinderen niet te doen, ook al doe je zuinig en ben je creatief.' Kamp voor de oudste zoon? Sporten? Bibliotheek? 'Dan weet ik het gewoon even niet meer.' Debbie is sinds kort klant van de voedselbank. 'Ik ben er erg dankbaar voor, maar het is niet altijd gezond. Je krijgt heel vaak eten dat je binnen één of twee dagen moet consumeren, bijvoorbeeld vier salades die tegen de houdbaarheidsdatum aan lopen. Er zit ook heel veel snoep en koek in voedselpakketten, maar ik niet dat mijn kinderen zich op deze manier rond eten. Dus delen we uit.'
Een andere ND-lezer heeft sinds 2010 wekelijks circa dertig euro te besteden, met - sinds 2012 - een tientje extra 'beslisgeld'. Drie keer per week wordt er gewinkeld en één keer per week een boer gezoch. Voor kleding en schoeisel ga ik naar de kringloopwinkel.' Zo worden de eindjes net aan elkaar geknoopt.
Dat doen Jacolien en Lars Nugter ook, die in een schuldsaneringstraject zitten na de gedwongen verkoop van de zaak. Van honderd euro in de week moet ze alles betalen, met uitzondering van de huur, die uit een apart potje komt. We kijken goed naar koopjes. Maar als we koopjes zie die weliswaar handig zijn, maar niet nodig, dan laten we ze staan.'
Niet klagen
Rondkomen op bijstandsniveau, zo blijkt uit de reacties op de oproep via Meedenken, is 'puzzelen en opletten', zoals iemand schrijft. 'We zijn erg blij als we iets krijgen, zoals laatst boerenkool voor drie maaltijden.' En die keer dat een taart en brood gratis werden aangeboden, ligt ook nog vers in ons geheugen. Opmerkelijk is, dat er niet of nauwelijks wordt geklaagd.
VRIJWILLIG ZUINIG
Zuinig leven kan ook een keuze zijn. 'Het past bij mijn levensovertuiging om sober te leven en mijn relatieve rijkdom te delen met anderen', zegt Joke van den Berg. Vanuit haar werk met mensen die in een budgetteringsprogramma zitten, staat zij zichzelf 'uit solidariteit' een weekgeld toe van maximaal vijftig euro. Zeven euro gaat standaard op aan de zondagse collectes. Vervolgens let Van den Berg goed op (goedkopere) seizoensgroenten en aanbiedingen.
Ook het het drie personen tellende gezin Hempenius heeft zichzelf een grens opgelegd: zeventig euro per week voor levensmiddelen en een aantal kleinere uitgaven. Het lukt. Hoe? Enkele tips die ze graag meegeven zijn:
(1) Koop vooral verse, ongesneden groente. 'Als je bij de Lidl kien inkopen doet, heb je voor zeven euro een week lan verse groente van goede kwaliteit.'
(2) Koop minder vlees of vis en meer peulvruchten. 'Niet uit blik, maar vers gekweekt.'
(3) Koop niet kant-en-klare, maar zelf te schillen aardappelen. 'En dan niet de dure soorten. Voor vijftig cent heeft een gezin van vier dan al tweeënhalve basismaaltijd.'
Het gezin-Hempenius merkt dat steeds meer mensen alleen nog maar kant-en-klaarmaaltijden eten, omdat ze niet hebben geleerd te koken met basisproducten. Hier is, in financieel opzicht, 'veel winst te behalen'.